Kombinezon sportowy to poza kaskiem jeden z pierwszych elementów osobistego wyposażenia bezpieczeństwa jaki wybieramy kompletując pełny strój. Pierwszym powodem jest design. Kombinezon zasłania zdecydowanie największą powierzchnię naszego ciała, jego wygląd będzie decydował o doborze pozostałych dodatków jak rękawice czy buty. Drugim powodem jest koszt, ponieważ strój może stanowić nawet połowę ceny całego wyposażenia (poza kaskiem), warto więc na początku zakupów ustalić jakim budżetem dysponujemy i na jakie szaleństwa możemy sobie pozwolić.
W naszej ofercie znajdziecie kombinezony o różnym zastosowaniu. Zasadniczym podziałem jest ten na niepalne kombinezony z homologacją FIA, stroje kartingowe oraz te przeznaczone dla mechaników. Tymi ostatnimi nie będziemy zajmować się w poniższym poradniku, wybór pozostawiamy samym warsztatom, warto tylko wspomnieć, że kombinezony dla mechanika ze względu na jednolitą budowę oraz zastosowanie trudnopalnych tkanin (nie niepalnych!) czasami są dopuszczane do zawodów amatorskich o niższej randze.
Jeżeli chodzi natomiast o kombinezony kartingowe i FIA, to poza podobnym wyglądem ich zastosowanie, funkcje i właściwości są tak różne, że należy omówić je w dwóch osobnych panelach.
Kombinezony FIA
Stroje z homologacją FIA przeznaczone są do profesjonalnego ścigania. Wymagane od zawodników startujących w zawodach organizowanych pod nadzorem FIA, stanowczo zalecane nawet dla kierowców startujący w zawodach amatorskich. Strój FIA przede wszystkim wykonany jest z niepalnych tkanin nomexowych, a jego zadaniem nie jest całkowita ochrona zawodnika przed płomieniami, ale ma zapewnić mu kilkanaście sekund na bezpieczne opuszczenie pojazdu w razie zajęcia kabiny ogniem.
W tym celu niepalne stroje spełniają szereg wymogów, które zwiększają szanse w walce z płomieniami.
Jednoczęściowa budowa – kombinezon sportowy to monolit, od nogawek po stójkę w kołnierzyku. Nie tyle jest to jeden kawałek tkaniny, co kilka elementów zespolonych na stałe. Ma to zapobiec odsłonięciu choćby skrawka ciała i ekspozycji na płomienie.
Ściągacze, rzepy – ściągacze na rękawach i nogawkach, rzepy przy kołnierzyku, czy suwak na piersi zasłonięty warstwą tkaniny, wszystko to ma uniemożliwić dostanie się żaru pod strój.
Cechy materiału – niepalna tkanina (Nomex), żeby zapewnić odpowiedni poziom ochrony musi mieć odpowiednika grubość (gramaturę), a materiał musi mieć więcej niż jedną warstwę. Obie te wartości znajdziecie w opisie cech każdego stroju, a to one mają bezpośredni wpływ na komfort użytkowania. Zakładając, że wszystkie stroje, zarówno lekkie topowe modele jak i cięższe podstawowe przechodzą te same testy, zapewniają podobny poziom bezpieczeństwa, mogą to robić w mniej lub bardziej komfortowy dla nas sposób. Gramatura określa ile waży metr kwadratowy tkaniny użytej przy produkcji stroju. Podstawowe modele (półka cenowa do 2500 złotych) charakteryzują się gramaturą 400 gram, im wyższy model tym lżejsze i nowocześniejsze tkaniny użyte w produkcji. Jeżeli możemy pozwolić sobie na wydatek na strój rzędu 3500-4000 zł otrzymamy tkaninę o wadzie około 300 gram, topowe modele w cenie powyżej 6000 zł osiągają nawet wartość 230 gram, czyli niemal połowę wagi podstawowych. Przy okazji wagi tkaniny należy wspomnieć o warstwach, które w stroju zwykle są co najmniej dwie. Ciekawostką i wyjątkiem zarazem są nietypowe stroje Sparco serii HoCo Tex, gdzie mówimy o jednej warstwie tkaniny, technologię tą opiszemy za chwilę.
UWAGA!! Wbrew powszechnie powtarzanej błędnej opinii 3-warstwowe stroje nie są cięższe niż 2-warstwowe. Jest dokładnie odwrotnie. Podstawowe stroje to właśnie 2-wartstowe konstrukcje, gdzie gramatura tkaniny podzielona jest między zewnętrzną warstwę a podszewkę. W wypadku wyższych 3-warstwowych strojów, trzy warstwy tkaniny są zdecydowanie lżejsze, bardziej przewiewne i komfortowe.
Kontrastujące pagony – czyli kawałki materiału doszyte do ramion kombinezonu, mają pomóc osobom trzecim w wyciągnięciu kierowcy z pojazdu, jeżeli nie może tego zrobić o własnych siłach. Pagony wykonane są w kontrastującym do reszty stroju kolorze, żeby łatwo było je zlokalizować i złapać w razie potrzeby.
Ceny kombinezonów z homologacją FIA zaczynają się już mniej więcej od 1500 zł, kończą nawet na około 10 tysiącach złotych. Mówimy o standardowych strojach „z półki”, cena indywidualnych projektów może być kilkukrotnie wyższa.
Im droższy strój tym większy komfort jego użytkowania, szczególnie w cieplejsze dni. Wyższe modele oferują nam nowocześniejsze, bardziej przewiewne tkaniny, niższą wagę stroju oraz szereg innowacyjnych udogodnień, które zaprezentujemy poniżej.
Sparco Hoco Tex – Honey Comb Textile to opatentowany materiał, z którego wykonane są topowe stroje Sparco. Gotowy kombinezon wykonany z tej tkaniny to aż 60 tysięcy mikrokomórek wyglądem przypominającej plaster miodu. Nowa technologia produkcji tkanin to prawdziwy przełom na rynku i przewyższa dotychczas stosowane tkaniny w wielu płaszczyznach. Przede wszystkim kombinezony wykonane z HoCo Tex są konstrukcjami 1-warstwowymi w przeciwieństwie do standardowych 2 lub 3-wartstowych tkanin. Niesie to za sobą szereg konsekwencji – kombinezon jest wygodniejszy w użytkowaniu (lżejszy), tkanina przepuszcza więcej powietrza (dzięki czemu skóra lepiej oddycha), natomiast pozbycie się pikowań i przeszyć zwiększa odporność ogniową materiału. Sparco deklaruje, że tkanina HocoTex charakteryzuje się 3x lepszą przepuszczalnością powietrza, 30% większą odpornością na płomienie oraz 30% bardziej cieńszą budową w stosunku do tradycyjnych tkanin.
Sparco X-Cool – kolejna ciekawostka od Sparco. X-Cool to specjalny środek, którym nasączane są topowe modele kombinezonów oraz bielizny. W sytuacjach dużych naprężeń mechanicznych (ścieranie, tarcie, ruchy ciała), wydzielany jest mentol i jony srebra. Mentol, znany ze swoich kojących właściwości, zapewnia użytkownikowi poczucie świeżości oraz obniża temperaturę ciała. Jony srebra natomiast hamują rozwój bakterii powodujących przykry zapach. X-Cool traci swoje właściwości podczas użytkowania, jest też wypłukiwany podczas prania stroju, dlatego po każdym praniu należy go „doładować” płucząc stój w specjalnym płynie RECHARGE.
OMP Dry System – tym razem patent od rynkowego konkurenta, stosowany w wyższych modelach. Polega on na zastosowaniu specjalnych wstawek materiałowych o luźniejszej i cieńszej konstrukcji w tych częściach kombinezonu i bielizny, które zasłaniają najbardziej nagrzewające się części ciała, jak pachy dolny odcinek pleców, pachwiny. Pozwala to na lepsze „oddychanie” skóry oraz doskonałe odprowadzanie wilgoci.
Bielizna rajdowa
Specjalną niepalną bieliznę należy stosować choćby dla spełnienia wymogów regulaminowych FIA, niemniej nie powinien być jedyny powód do jej zakupu. Bielizna to dodatkowa warstwa, która chroni ciało przed płomieniami w razie wypadku. Daje ona dodatkowe sekundy, które mogą decydować o życiu lub zdrowiu załogi. Dzięki temu, że wykona jest z takiego samego niepalnego nomexu co ubierany na nią kombinezon, nie roztopi się pod wpływem wysokiej temperatury i nie przyklei do ciała jak tkaniny sztuczne używane jako domieszki do tradycyjnej bielizny.
Czyli w skrócie lepiej mieć jakąkolwiek niepalną bieliznę pod niepalnym strojem niż nawet najlepszej jakości bieliznę codzienną. Zestawy bielizny właściwie zasłaniają nam całą powierzchnię ciała i składają się ze skarpet, kalesonów, golfu oraz kominiarki (balaklawy). Gotowe zestawy możemy nabyć już za około 1000 zł, niemniej dokładając kilkaset złotych otrzymamy topowe, znacznie cieńsze, przewiewne i lepiej przylegające do ciała tkaniny. Na szczególną uwagę zasługują topowe serie bielizny Sparco nasączone środkiem X-Cool, który opisaliśmy wcześniej oraz bielizna OMP serii One kompatybilna z kombinezonami wykonanymi w technologii Dry System.
Kombinezony kartingowe
Kombinezony stosowane w kartingu mają zgoła inne zadanie niż te używane w samochodach, dlatego poza wyglądem więcej je dzieli niż łączy. Przede wszystkim w kartingu nie ma prawa bytu wymóg niepalności. Strój i niektóre inne elementy wyposażenia osobistego jak buty czy rękawice mają za zadanie raczej uchronić kierowcę przed urazami związanymi z otarciami czy uderzeniami. Dlatego kombinezon wykonany jest z dwóch warstw tkaniny – miękkiej wyściółki dla komfortu użytkowania i bardziej wytrzymalej części zewnętrznej. Niepalny nomex zastępuje Cordura czy inne wytrzymałe tkaniny sztuczne.
W kartingu niezwykle ważna jest ochrona kostek nóg oraz przegubów dłoni, dlatego stroje, podobnie jak rajdowe odpowiedniki posiadają długie rękawy i nogawki zakończone ściągaczami. Kombinezon jest jednoczęściową konstytucją. Żeby monolityczna budowa nie krepowała ruchów za kierownica stosuje się liczne elastyczne wstawki pod ramionami, w pachwinach, dolnej części pleców.
Podobnie jak w wypadku niepalnych strojów oferta kombinezonów kartingowych jest szeroka. Podstawowe stroje nabędziemy w granicach 1000 zł, należy jednak pamiętać, że im droższy strój tym większa wygoda, ponieważ stosuje się w nich równie odporne, ale nowocześniejsze i cieńsze tkaniny, czy dodatkowe energochłonne wstawki w okolicach kolan zapobiegające obiciom.
Kombinezony w kartingu, w przeciwieństwie do butów czy rękawic, posiadają konkretny numer homologacji (CIK FIA) i mogą być w profesjonalnych zawodach używane nie dłużej niż przez 5 lat od momentu produkcji, zakładając, że po tym czasie tkanina traci w pewnym stopniu swoje właściwości ochronne. Dlatego nie jest możliwe używanie w gokartach nawet wielokrotnie droższych strojów FIA, które posiadają zupełnie inną homologację.
Bielina w kartingu, w przeciwieństwie do strojów FIA, ma znaczenie bardziej higieniczne niż ochronne. Głównie chodzi tutaj o komfort użytkowania. Nie ma nic gorszego niż nadmiar tkaniny pod dopasowanym strojem, dlatego bielizna kartingowa musi odpowiednio przylegać do ciała i dobrze odprowadzać wilgoć. Do wyboru są seria przeznaczone do ścigania w ciepłe miesiące oraz bielizna termiczna an chłodniejsze dni.
Homologacje
Kombinezony kartingowe aktualnie wykonywane są z jedyną obowiązującą normą CIK-FIA 2013 Level 2 i jak już wspomnieliśmy „ważność stroju” to 5 lat od chwili produkcji. Odpowiednia naszywka informująca o tej dacie znajduje się na tylnej części kołnierzyka.
W wypadku strojów FIA wciąż obowiązującą, chociaż powoli wycofywaną normą jest FIA 8856-2000. Ma ona wygasnąć do końca 2027 roku, dlatego od sezonu 2028 stroje zgodne z tą normą nie będą już honorowane w profesjonalnym ściganiu. Dodatkowo należy mieć na uwadze jaka jest data produkcji stroju, ponieważ w 2015 roku wprowadzono dodatkowe zabezpieczenie przed podróbkami w postaci hologramów naszywanych na stroje (także buty i rękawice). Dlatego stroje zgodne z FIA 8856-2000, ale pozbawione hologramu, od końca 2022 roku nie są honorowane w profesjonalnych zawodach, mimo wciąż ważnej homologacji.
Nowa norma FIA 8856-2018 wprowadziła pewne novum w postaci daty ważności stroju, która wynosi 10 lat od momentu produkcji (wcześniej stroje nie miały terminu ważności). W obecnej chwili nowo powstałe stroje produkowane są już jedynie zgodnie z nową normą, dlatego starsze naturalnie zostaną wyparte.
Jak dobrać rozmiar?
Tradycyjnie odsyłamy do działu ROZMIARÓWKI, gdzie znajdziecie tabele z rozpisanymi pomiarami ciała, które należy porównać z naszymi wynikami. Dany rozmiar podaje zakresy pomiarów dla m.in. wzrostu, wagi, obwodu w klatce piersiowej czy biodrach. Jeżeli z powodu nietypowej budowy ciała przekraczamy zakres w którymś punkcie (na przykład obwód w pasie), musimy wybrać rozmiar większy. Rozmiar dobieramy zatem zawsze wg największego z naszych pomiarów, tak aby uniknąć sytuacji, że strój będzie za krótki i nie będzie osłaniał przegubów dłoni czy kostek lub nie będzie się dopinał w pasie.
Jeżeli z pomiarów z tabeli wychodzą nam bardzo nietypowe wyniki, a wybrany strój może być potencjalnie albo zbyt obszerny (dla osoby wysokiej ale szczupłej) lub będzie miał za długie rękawy i nogawki (dla osoby niskiej ale otyłej) należy pomyśleć o szyciu stroju na miarę. Ze względów homologacyjnych własne przeróbki krawieckie nie wchodzą w grę, a szycie należy zamówić na etapie produkcji stroju. Koszt takiej usługi to kilkadziesiąt Euro, ale w niektórych wypadkach nie ma innego wyjścia.
Przy doborze należy pamiętać jeszcze o tym, że im wyższej klasy stój tym jego budowa jest bardziej slim. Założenie jest takie, że topowe stroje używają profesjonalni zawodnicy o bardziej atletycznej budowie ciała. Dlatego tańsze stroje są może mniej dopasowane, ale bardziej uniwersalne.
Oczywiście nic nie zastąpi osobistej przymiarki, więc jeżeli pozwala na to czas, zapraszamy do naszej siedziby.
Customowe projekty
Jest to stale rozwijający się trend. Minęły już czasy, że zindywidualizowane stroje to była domena jedynie większych teamów. Aktualnie praktycznie każdy producent udostępnia gotowe narzędzia do własnego projektowania strojów, a detaliczny zakup pojedynczej sztuki nie jest czymś niezwykłym.
Należy tutaj rozróżnić ponownie stroje FIA od tych używanych w kartingu. Homologowane stroje podlegają zdecydowanie większym restrykcjom, a customizacja na dobrą sprawę może odbyć się aktualnie praktycznie tylko na etapie produkcji stroju.
Wyróżniamy kilka technik, według których wykonywane są zdobienia. Najprostszym i najtańszym w produkcji jest „nadruk” na gotowej tkaninie pojedynczych elementów, jak logo sponsora czy nazwisko kierowcy. Drugim, nieco trwalszym ale i trudniejszym i droższym w wykonaniu jest haft lub naszywki. Znaczący wzrost ceny wiąże się z tym, że w wypadku haftów opracowywany jest komputerowy wzór, który kosztuje już sam w sobie, płaci się także osobno za każdy wykonany haft, nawet jeżeli to samo logo powtarza się w kilku miejscach na kombinezonie. Kolejną przeszkodą jest to, że w wypadku nici naruszyć można jedynie zewnętrzną warstwę tkaniny, w związku z tym wykonanie zdobień na gotowym już stroju jest praktycznie niewykonalne.
Ostatnim sposobem na customizację jest wykonanie w pełni indywidualnego stroju, gdzie poza kilkoma elementami, które technologicznie są niemożliwe do zmiany (ściągacze, elastyczne inserty), możemy nanieść na strój właściwie dowolny wzór. O ile opisane w poprzednim akapicie pojedyncze zdobienia możemy wykonać właściwie na każdym stroju z katalogu danego producenta, o tyle pełna customizacja wykonywana jest na specjalnych modelach – są to kombinezony OMP serii Art (zarówno w wersji kartingowej KS Art jak i niepalnej One Art), oraz Sparco seria Infinity. Zdobienia są tutaj wykonywane za pomocą nadruków na stroju jako całości, nie pojedyncze inserty.
Stroje serii Art oraz Infinity mają ustaloną cenę rynkową, więc dokładnie wiemy ile wydamy za w pełni customowy strój. W wypadku pierwszej grupy zmian wycena dokonywana jest indywidualnie i od stopnia skomplikowania projektu będzie zależeć ostateczny koszt. Może to być dodatkowe kilkadziesiąt procent ceny bazowej stroju, ale zdarzało nam się podwajać jego cenę w wypadku dużej ilości haftów i naszywek. Nadruki można wykonywać również na bieliźnie, dokładniej golfach – często zamawiana opcja to nadruk sponsorów na plechach lub/i piersi zawodnika.
Każdy customowy element stroju otrzymuje od producenta specjalny certyfikat z potwierdzeniem wykonania zmian zgodnie z wymogami FIA.
Jeżeli chodzi o indywidualne projekty kombinezonów kartingowych, sytuacja jest nieco prostsza, ponieważ używając naszywek czy haftów nie ma wymogu przeszycia jedynie zewnętrznej warstwy, jak w strojach FIA. Podobnie nadruki, właściwie można wykonać w każdej firmie odzieżowej, która świadczy takie usługi. Podobnie jak przy niepalnych strojach istnieją kombinezony gotowe do pełnego nadruku, są to OMP KS Art oraz Sparco Prime K.
Czyszczenie i konserwacja
Właściwa konserwacja stroju ma niebagatelne znacznie. Nie tylko mamy tutaj na uwadze względy higieniczne. Niedoczyszczony strój z pozostałościami smarów czy olejów nie będzie mieć już takich samych właściwości niepalnych co nowy czysty strój.
Najważniejszą wskazówką przy właściwej pielęgnacji odzieży są oznaczenia producenta znajdujące się na metkach. Podstawowym błędem może być pranie niepalnego stroju wykonanego z nomexu zwykłymi detergentami w pralce. Najczęstszymi oznaczeniami, jakie możemy spotkać na nomexowych tkaninach to: przekreślony trójkąt (nie chlorować), przekreślony symbol pralki (nie prać), litera P w kółku (oznaczenie środka do prania chemicznego), przekreślony symbol suszarki (nie suszyć mechanicznie). Krótko mówiąc – w przypadku kombinezonów z homologacją FIA nie jesteśmy w stanie we właściwy sposób pielęgnować ich w domowych warunkach i środkami dostępnymi w każdym domu. Najprostszym sposobem na czyszczenie stroju jest oddanie go do wyspecjalizowanej pralni, gdzie pracownicy pomogą nam właściwie zinterpretować symbole z metki.
Konserwację stroju możemy wziąć też we własne ręce, przy użyciu specjalistycznych środków do czyszczenia i ochrony odzieży oferowanych przez OMP Motorsport Care (wyprodukowane w kooperacji z firmą MAFRA) oraz detergentów renomowanej firmy Molecule. Płyny czyszczące tej firmy nie zawierają środków, które w jakikolwiek sposób przyczyniałyby się do zmniejszenia niepalności tkanin nomexowych, więc nie zmniejszą ich podstawowej właściwości ochronnej. Producent ma w ofercie aż 4 specjalistyczne preparaty. Sport Cleaner jest środkiem stosowanym miejscowo na szczególnie trudne plamy, np. po oleju. Wnikając w tkaninę zmiękcza osad ułatwiając dalsze pranie. Płyn Wash jak sama nazwa wskazuje jest detergentem służącym do prania. Oprócz podstawowej funkcji piorącej ma działanie antybakteryjne i odświeżające. W tam także celu warto używać kolejnego środka nazywanego Refresher, który również ma działanie antybakteryjne i zapobiega powstawaniu przykrych zapachów. Ostatnim środkiem Molecule jest płyn Protector, czyli impregnat do odzieży, który zapobiega osadzaniu się pyłów i innych zabrudzeń na kombinezonie, co pozwala dłużej zachować jego czystość.