Kaski chronią najważniejszy organ naszego ciała, jakim jest głowa, dlatego wyborowi tego akcesorium należy poświęcić nieco więcej uwagi i zapewnić większy udział w budżecie na zakup wyposażenia, niż w wypadku pozostałych elementów wyposażenia bezpieczeństwa.
Oferta producentów jest niezwykle bogata, a podyktowane względami bezpieczeństwa częste zmiany homologacji nie ułatwiają wyboru. Zanim zdecydujemy się na konkretny model musimy odpowiedzieć sobie na serię pytań, które wraz z podpowiedziami prezentujemy poniżej.
Homologacje
Na początek musimy określić do jakiego zastosowania ma być użyty kask, to jest w jakich zawodach planujemy starty i jakie wymogi homologacyjne stawiają przed nami organizatorzy. W tym miejscu podstawowym podziałem kasków będzie ten na modele respektowane przez FIA (do wyścigów, rajdów, drifru, rallycrossu) oraz te z przeznaczeniem do kartingu.
Kaski FIA to duże uogólnienie, ponieważ sama federacja samochodowa poza własnymi normami respektuje również homologacje innych instytutów badawczych odpowiedzialnych za dopuszczenie produktów do użytku w motorsporcie. Najważniejszy z nich to Snell Memorial Foundation. Zgodnie z listą techniczną numer 25 (do wglądu na stronie FIA) aktualne na dzień dzisiejszy homologacje to:
- FIA 8859-2015 – najpopularniejsze dopuszczenie do sportu spotykane już w podstawowych modelach kasków. Aktualnie norma nie ma terminu wygaśnięcia.
- FIA 8860-2010 – homologacje z serii 8860 to normy dla zaawansowanych kasków przechodzących najbardziej restrykcyjne testy bezpieczeństwa. Kaski te wymagane są od kierowców startujących w najwyższych seriach rajdowych czy wyścigowych, obligatoryjnie stosowane też przez kierowców wciągniętych na listy priorytetowe FIA. Norma z 2010 roku wygasa z końcem 2028 roku
- FIA 8860-2018 i 8860-2018-ABP to nowsze rewizje wyżej opisanej homologacji dla zaawansowanych kasków. Na dzień dzisiejszy, bez terminu wygaśnięcia.
- Snell SA2020 – homologacja uznawana przez FIA, aktualnie bez terminu wygaśnięcia. Snell aktualizuje swoje homologacje co 5 lat, wciąż na rynku możemy spotkać kaski zgodne z normą SA 2010 oraz SA 2015, obie ważne do końca 2023 roku. W wypadku normy Snell SA 2015, w większości wypadków kaski otrzymywały dwa certyfikaty – Snell właśnie oraz drugą FIA 8859-2015. Ponieważ norma FIA nie ma terminu wygaśnięcia, kaski te dalej będą mogły być używane po sezonie 2023.
W przeciwieństwie do większości innych akcesoriów, kaski nie mają „terminu ważności” powiązanego z ich datą produkcji, niemniej ze względu na często zmieniające się normy, które zastępują starsze, nie można powiedzieć, że kask będziemy używać bezterminowo. Zwykle po 2-3 sezonach należy sprawdzić jaką datę wygaśnięcia ma homologacja kasku.
W wypadku kartingu obowiązuje rozgraniczenie wiekowe zawodników:
- dla kierowców poniżej 15 r.ż. jedyne obowiązujące homologacje to CMR – CMR2007 oraz CMR2016, aktualnie równoważne i obie bez terminu wygaśnięcia. Kaski te charakteryzują się zdecydowanie mniejszymi skorupami i masą własną niż dorosłe odpowiedniki, aby nie nadwyrężać kręgów szyjnych młodych kierowców.
- powyżej 15 r.ż, w tym osoby dorosłe dalej mogą używać kasków z homologacją CMR (jedynym ograniczeniem będzie rozmiar, ponieważ kaski raczej dedykowane są dla młodzieży i dzieci o małych głowach). Poza tym dopuszcza się stosowanie „dorosłej” kartingowej homologacji Snell K2010, K2015, K2020 (wszystkie trzy dalej ważne) ale także opisane wcześniej homologacje FIA i Snell używane w sportach samochodowych! Dlatego w wypadku kartingu z powodzeniem można stosować te same kaski, które używamy przykładowo w seriach wyścigowych.
Osobną kategorią kasków są te z homologacją drogową ECE, które zastosowanie będą mieć jedynie w amatorskich wydaniach rajdów, wyścigów czy kartingu, tam gdzie wymogiem regulaminowym jest jedynie posiadania kasku. W przeciwieństwie do wyżej wymienionych norm, nie ma absolutnie żadnej daty wygaśnięcia homologacji czy terminu ważności kasku, a ten należy wymienić na nowy gdy zużyje się nam wyściółka, wystrzępi pasek pod brodą, czy po wypadku lub zwyczajnym przypadkowym upuszczeniu, który spowoduje zmiany w skorupie.
Rodzaje kasków
Jeżeli wiemy już która homologacja będzie dla nas odpowiednia, stajemy przed kolejnym wyborem – jakiej budowy powinien być kask. Kaski dzielimy na kilka grup, najprostszy podział to ten na kaski integralne (zamknięte z zabudowaną szybą), otwarte z odsłoniętą twarzą i oczami oraz kategoria pomiędzy czyli kaski szczękowe, gdzie zabudowany mamy podbródek i usta, ale odsłonięte oczy.
Kaski zamknięte stosujemy przede wszystkim w otwartych pojazdach – bolidy, gokarty, single seatery. W samochodach z dachem ich użytkowanie jest nieco mniej komfortowe, ale są one dalej masowo stosowane w wszelkich seriach wyścigowych.
Kaski otwarte to przede wszystkim domena rajdów samochodowych – chronimy głowę, ale mamy większą swobodę i szersze pole widzenia. Wśród kasków otwartych możemy spotkać też „hybrydy” gdzie mikrofon zamiast na tradycyjnej sprężynce, zamontowany jest na sztywnym ramieniu zintegrowanym ze skorupą. Kiedyś takie rozwiązanie było charakterystyczne dla kasków Stilo serii WRC, aktualnie podpatrzone i kopiowane przez innych producentów- na przykład Bell.
Kaski szczękowe, czy GT jak kto woli, to coś pomiędzy kaskiem otwartym a zamkniętym. Stosowane najczęściej w rajdach (modele z wbudowanymi interkomami), popularne także w drifcie i rallycrossie. W przeciwieństwie do kasków zamkniętych, szybę (wizjer) zastępuje przeciwsłoneczny daszek lub blenda.
Skorupa i wyściółka
Kolejnym wyborem, bezpośrednio powiązanym z dysponowanym przez nas budżetem, jest materiał skorupy kasku, czyli jego zewnętrznej warstwy, odpowiedzialnej za przyjęcie pierwszego impaktu w razie zderzenia z potencjalną przeszkodą. Pomijając niuanse technologiczne każdego producenta, materiały skorup dzielimy na ABS, kompozyt oraz Carbon.
ABS to twarde, odporne na zarysowania tworzywo sztuczne używane w produkcji kasków drogowych. Nie jest to jedyny materiał stosowany w kaskach ECE, Sparco przykładowo stosuje ATM (Advanced Thermo Material).
Kompozyt to nie tyle nazwa materiału, co połączenia kilku różnych tworzyw dla uzyskania lepszej trwałości i zmniejszenia wagi skorupy. Zwykle są to włókna szklane połączone z carbonowo-kevlarowymi warstwami.
Carbon, czyli włókna węglowe to najdroższy z dostępnych materiałów. Skorupa nie jest jednolitym odlewem, ale splotem włókien tworzących charakterystyczny kratkowany wzór. Materiał ten w połączeniu z kevlarowymi warstwami wzmacniającymi jest wielokrotnie bardziej odporny na uderzenie. Dodatkowym atutem jest jego masa, kaski wykonane z Carbonu są około 30% lżejsze niż ich kompozytowe odpowiedniki.
Kierowcy z list priorytetowych oraz pozostali startujący w zawodach o bardziej restrykcyjnych przepisach wymagających homologacji FIA 8860, nie stają przed wyborem rodzaju skorupy. Kaski zaawansowane bez wyjątku wykonane są z włókien węglowych, przy czym występują różne rodzaje splotu carbonu. „Podstawowa” wersja kasku może kosztować do 10 tysięcy złotych, ale występują specjalne topowe modele, jak seria Stilo ZERO, o delikatniejszym splocie włókien i jeszcze niższej wadze. Wydatek w tym wypadku przekracza nawet 20 tysięcy złotych w zależności od modelu.
Dla pozostałych serii rajdowych czy wyścigowych, w zależności od posiadanego budżetu możemy wybrać kaski o skorupach kompozytowych lub jeżeli możemy sobie na to pozwolić – ich carbonowe odpowiedniki.
Pozostając przy temacie skorup należy wspomnieć, że dany model kasku może występować w kilku rozmiarach, przy czym rozmiary skorupy są dwie. Później w obrębie danej wielkości skorupy dokładniejszy podział rozmiarów modulowany jest grubością wyściółki w kasku. Dlatego często przy przymiarce możemy odczuć dużą różnicę w komforcie użytkowania między dwoma sąsiednimi rozmiarami, gdzie mniejszy bazuje na mniejszej, a większy na większej wersji skorupy.
Wyściółka to część kasku bezpośrednio stykająca się z głową zawodnika i to ten element decyduje o komforcie użytkowania. Rozmiar wypełnienia dostosowany jest przez producenta do wybranego rozmiaru kasku, w wyjątkowych jednak sytuacjach możemy delikatnie modulować grubość poduszek, stosując oferowane przez producentów wkładki policzkowe o innej grubości niż standardowa. Od jakości wyściółki oraz jej odpowiedniej konserwacji będzie zależeć jak długo będzie cieszyć się kaskiem. Po skończonym rajdzie kask obowiązkowo należy wysuszyć, ponieważ mimo stosowania balaklawy (kominiarki) chłonącej pot, wyściółka zatrzyma część wilgoci.
Pomóc w tym mogą suszarki do kasków czy nawet specjalne torby na kask z wbudowanym wentylatorem.
Łączność
Interkomy i łączność w motorsporcie to osobny i bardzo rozległy temat, który omawiamy w osobnym PORADNIKU, z którym polecamy się zapoznać. Przed zakupem kasku należy dobrze przemyśleć czy powinien on być już fabrycznie wyposażony we wbudowane słuchawki i mikrofon. Jest to rozwiązanie zdecydowanie zalecane. Oczywiście w większości wypadków można wmontować urządzenie do komunikacji w późniejszym terminie, ale ze względu na koszty i skomplikowanie całej operacji warto zakupić model już do tego przystosowany, nawet jeżeli w danym momencie nie przewidujemy konieczności komunikacji. To na co należy zwrócić uwagę, to kompatybilność różnych systemów komunikacji, które opisane zostały w powyższym poradniku.
Akcesoria dodatkowe
W zależności od modelu i zastosowania kasku, już po jego zakupie możemy wyposażyć go w szereg dodatkowych elementów, które nie zawsze występują w standardzie.
- spoilery – znajdują zastosowanie głownie w kaskach zamkniętych stosowanych w otwartych pojazdach. Ich zadanie to oczywiście poprawienie aerodynamiki okrągłej skorupy kasku. Zwykle są to elementy doklejane do skorupy za pomocą taśmy dwustronnej, często przezroczyste – dla łatwego pokrycia farbą przez aerografa zdobiącego kask.
- wloty – podobne elementy do spoilerów, ale o innym zastosowaniu – mają nakierować pędzące powietrze do wnętrza kasku przez otwory wentylacyjne. Dbają o odpowiednią wentylację wewnątrz kasku.
- wizjery – kaski zamknięte oczywiście już ją mają, ale zwykle jest to podstawowa przezroczysta szyba. Jako dodatkowe akcesorium można dokupić szyby przyciemniane, lustrzane, żółte (znajdujące zastosowanie przykładowo na pustynnych odcinkach). Niektóre kaski otwarte, jak Stilo serii WRC można doposażyć w specjalne krótkie wizjery montowane pod daszkiem dla lepszego zacienienia twarzy.
- klipsy HANS – aktualnie w kaskach FIA to już standard, ale jeżeli kask nie posiada klipsów, a chcemy stosować kołnierze ochronne FHR (PORADNIK HANS i Hybrid), należy dokręcić je w nagwintowane miejsca po obu stronach skorupy. Klipsy łączą kask z kołnierzem, a cały system ma za zadanie ograniczyć bezwładny ruch głowy w razie zderzenia.
- doprowadzenie wody, air intake – systemy dla wymagających zawodników, szczególnie w wypadku startów w wielogodzinnych wyścigach i długich odcinkach rajdowych. Topowe kaski zwykle mają specjalne żłobienia w piance pod skorupą do przeprowadzania przewodów z wodą czy powietrzem.
Dobór rozmiaru
Jak dobrać rozmiar kasku? Przede wszystkim należy zmierzyć sobie obwód głowy, w taki sposób, jaki został zaprezentowany na schemacie poniżej tego akapitu. Otrzymany w centymetrach wynik należy następnie przełożyć na tabelę rozmiarową stosowaną przez danego producenta – odsyłamy do działu ROZMIARÓWKI.
Podobnie jak w wypadku każdego doboru sprzętu na odległość, tabele rozmiarowe są jedynie wskazówką, biorąc pod uwagę indywidualne uwarunkowania, jak kształt głowy, wysokość czoła czy nawet zastosowanie okularów przez kierowcę, może okazać, się że nie zawsze trafimy z rozmiarem i konieczna będzie osobista przymiarka.
W momencie zakupu wyściółka jest nowa i sprężysta, dobierając rozmiar należy pamiętać, że kask który w danym momencie jest bardzo dopasowany, z czasem „ułoży” się, a poduszki dostosują do kształtu głowy.